1. GIỚI THIỆU

Trong đời sống thường ngày, chúng ta thường nghe và nói rất nhiều về thiết kế ví dụ Thiết kế nhà, thiết kế thời trang, thiết kế đồ họa .v.v thậm chí thiết kế cuộc gặp, thiết kế cuộc đời. Vậy thiết kế là gì? Bản chất của thiết kế là gì? Làm thế nào để thiết kế tốt?

Nếu chúng ta hiểu được lý thuyết thiết kế chúng ta sẽ:

• - Làm chủ được quá trình thiết kế, sáng tạo
• - Enjoy công việc thiết kế. Việc thiết kế không phải là công việc mà là thú vui
• - Tăng chất lượng sản phẩm

Bản thân tôi, học năm thứ 5 trường đại học Bách khoa Budapest, tôi được giao nhiệm vụ “thiết kế mạch điện”. Lúc đó, tôi băn khoăn và không có khái niệm gì về thiết kế - một từ rất thông dụng và bị lạm dụng.

Sau nhiều năm tìm hiểu, học hỏi, nay tôi tổng kết quan điểm hiểu biết của mình về Thiết kế. Nếu bạn hiểu bản chất, bạn sẽ thấy:

• - Có nhiều việc không phải là thiết kế, nhưng người ta gọi là thiết kế. Chắc là vì họ muốn oai, muốn sử dụng từ “sang”, “hoành tráng”.
• - Có nhiều việc không được gọi là thiết kế, nhưng bản chất lại là thiết kế.

Mô hình

Lý thuyết thiết kế trong hệ thống Tri thức về thiết kế:

Lý thuyết thiết kế là nền tảng, là “móng” cho hệ thống tri thức về thiết kế.

Hệ thống này gồm 03 phần:

• - Những người sử dụng cuối (End User) – là người tác nghiệp, triển khai dự án, thực hiện các công việc cụ thể.
• - Những người phát triển các lý thuyết thiết kế cụ thể cho các ngành dựa trên nền tảng Lý thuyết thiết kế.
• - Platform Developer là người đặt nền móng cho Thiết kế.

Như vậy, trên cơ sở Lý thuyết thiết kế có thể xây dựng cơ sở lý luận, phương pháp cho rất nhiều ngành: Thời trang, công nghệ thông tin, viết, .v.v.

Cáu trúc của Lý thuyết thiết kế

Lý thuyết gồm:

• - Khái niệm
• - Cách xây dựng các lý thuyết cụ thể

Cơ sở Tri thức Thiết kế (Design Knowledge Base)

Là hệ thống quản lý tri thức về thiết kế, giúp người sử dụng có thể tìm kiếm, sử dụng thuận tiện.

Thiết kế

• - Thiết kế là quá trình sáng tạo, tìm ra các giải pháp để đạt mục tiêu. Thiết kế là việc giải quyết các mâu thuẫn – giữa nguồn lực và mong muốn.
• - Thiết kế là quá trình sáng tạo và khám phá. Sau quá trình thiết kế, chúng ta sẽ biết hơn về mục đích/mong muốn, sự lựa chọn/khả năng, phương pháp, .v.v.
• - Thiết kế vừa mang tính khoa học và nghệ thuật
• .v.v

Mục tiêu                                                             

Mục tiêu là đầu bài của thiết kế, là user requirement, là đích cần đạt được của quá trình thiết kế.

Thiết kế và Sáng tác Nghệ thuật khác nhau ở mục đích. Sáng tác nghệ thuật cũng là sáng tạo, nhưng mục tiêu của nó là sự khám phá, sự mới mẻ, tìm ra chân lý mới, cảm xúc mới v.v. Khi sáng tác Nghệ thuật thì mục tiêu chưa xác định.

Trong khi đó, Thiết kế là quá trình sáng tạo để tìm ra giải pháp đáp ứng mục tiêu đề ra.

Nói cách khác, đối với thiết kế thì Mục tiêu có trước còn đối với Sáng tác Nghệ thuật thì mục tiêu là không xác định trước.

Ý nghĩa Mục tiêu của thiết kế:

• - Cơ sở cho toàn bộ quá trình thiết kế:phân tích, lựa chọn phương án, đánh giá, .v.v.
• - Mang tính áp đặt đối với người thiết kế.
• - Do chủ đầu tư xác định.

Ngôn ngữ

Ngôn ngữ gồm 2 phần: chất liệu và ngữ pháp

Chất liệu

Chất liệu là “đất” để Người thiết kế sử dụng để Sáng tạo. Mỗi loại hình có chất liệu khác nhau.

• - Chất liệu của thiết kế kiến trúc là hình khối, không gian
• - Chất liệu của thiết kế bố cục website là hạng mục (web item), là kích thước của trang (độ rộng 800 hay 1024);
• - Chất liệu của thiết kế mỹ thuật website là màu sắc, đường nét, họa tiết, .v.v.

Có nhiều ngành gần nhau, sử dụng chất liệu giống nhau nhưng có đặc thù. Ví dụ:

• - Thiết kế mỹ thuật website và bộ nhận dạng thương hiệu cùng sử dụng màu sắc, đường nét nhưng màu sắc trong website và bộ nhận dạng thương hiệu khác nhau.
• - Thiết kế trang in và trang web cùng sử dụng “trang” nhưng một đằng hiển thị trên màn hình, một đằng trên trang giấy => Có nhiều sự khác nhau.

Ngữ pháp

Ngữ pháp là quy tắc kết hợp các chất liệu. Chúng ta có:

• - Ngữ pháp viết: các quy tắc kết hợp từ
• - Ngữ pháp màu sắc: các phương pháp pha màu
• - Ngữ pháp hình khối: cách kết hợp hình khối với nhau

Sản phẩm/Giải pháp

Giải pháp là phương án kết hợp các “chất liệu” tuân thủ theo “ngữ pháp” để tạo ra sản phẩm đáp ứng Mục tiêu đề ra.

Giải pháp là kết quả của quá trình Sáng tạo.

Quá trình Sản xuất và Tiêu dùng

C&oacu